Kratka Istorija Joge

Prva asocijacija ljudi na pomen Joge su definitivno razni položaji koji se zauzimaju tokom vežbanja. Međutim, Joga je mnogo više od toga, a istorija Joge seže vrlo daleko, to je disciplina stara oko 5000 godina. Sami Joga položaji ili asane opisane su prvi put tek u 15. veku nove ere.

Izvori koji nas uče o poreklu i razvoju Joge su različiti: drevni tekstovi, znanje prenošeno usmeno, ikonografija, himne ili pesme, plesovi, itd.

Najstariji tragovi koji dokazuju postojanje Joge su arheološki predmeti ostali iza Hindu Sarasvati civilizacije. Ovi predmeti su pronađeni u gradovima Harappa i Mohenjo-Daro (oblasti koje danas pripadaju Pakistanu), inače vrlo naprednim gradovima u svoje vreme.

Najstariji pisani dokazi o postojanju Joge mogu se pronaći u tekstu Rig Veda, jednom od najstarijih pronađenih tekstova do sada (godina nastanka se procenjuje između 1700 i 1100 godine pre nove ere).

Šta je Joga?

Jednostavno rečeno Joga predstavlja skup tehnika i učenja čiji je krajnji cilj samorealizacija ili oslobođenje. Pod tehnikama se podrazumevaju fizičke, mentalne i spiritualne prakse opisane u mnogobrojnim tekstovima.

U današnje vreme, s obzirom na način na koji se praktikuje, moderna Joga bi mogla da se definiše kao disciplina koja uključuje zauzimanje položaja, kontrolu daha i meditaciju sa ciljem održavanja i poboljšanja zdravlja kao i relaksacije.

Istoriju Joge možemo podeliti na 4 osnovna razdoblja:

• Arhajska Joga – predstavlja period od 3000 do 1500 godine pre nove ere
• Pred-klasična Joga – predstavlja period od 1500 godine pre nove ere do 200 godine nove ere
• Klasična Joga – predstavlja period oko 200 godine nove ere
• Post-klasična Joga – predstavlja period od 200 godine nove ere do današnjih dana

Arhajska Joga

Glavna odrednica ovog perioda, vremenski smeštenog od 3000  do 1500 godine pre nove ere, su Vede (Rig Veda, Jajur Veda, Sama Veda i Atharva Veda), pa se Arhajska Joga često naziva i Vedskom Jogom.

Veda na sanskritu znači znanje, a u ovom kontekstu Vede su spisi koji sadrže himne, odnosno pesme, najčešće verske, koje su pisane za zahvalnost i molitvu bogovima.

Himne su pisane od strane Rishi-a. Rishi na sanskritu znači prorok, odnosno čovek koji je spoznao istinu. Najstariji dokument ovog perioda je Rig Veda i on sadrži 1028 himni, za koje se smatra i da su date, odnosno da su božanskog porekla.

Zanimljivo je da se ovo znanje hiljadama godina prenosilo usmeno, sa usta na usta. Učenik je morao da nauči napamet himne i da bude u stanju da ih doslovno i bez greške ponovi i prenese na sledeću generaciju.

Primarna tehnika opisana u Vedama za postizanje stanja svesnosti i jedinstva koje vodi oslobođenju je meditacija. Osnovna forma meditacije je izgovaranjem mantri, odnosno ponavljanjem određenih zvukova i slogova za koje se smatra da su u rezonansi sa božanskom suštinom.

Mnoge od Vedskih himni  i danas praktikuju sledbenici  Bhakti Joge (devocijska Joga), najčešće u obliku kirtan pevanja, u kojem grupa ponavlja pevanje onog ko vodi sesiju.

Uporedo sa vedskim učenjem i Rishi-ima, u ovom periodu su postojale i grupe koje nisu uzimale Vede kao osnovu za pogled na svet. Neke od tih grupa su bili Muni (mudraci), Keshini (dugokose askete), kao i Vratas (militantno bratstvo). Neka od njihovih učenja su ipak sačuvana u Vedama.

Pred-klasična Joga

Pred-klasična Joga pokriva vremenski period od 1500 godine pre nove ere do 200 godine nove ere, odnosno do Patanjalijevih Joga Sutri.

Tekstovi iz ovog perioda se nastavljaju na Vede, ali se baziraju i na učenju Samkhya Joge. Samkhya Joga kaže da je suština jedna, ali se ta suština manifestuje u mnogobrojnim pojavnim oblicima, sve do nama poznatog fizičkog univerzuma.

Verovatno najvažniji tekstovi ovog vremena su Upanishade, koje predstavljaju esenciju Vedskog učenja. Inače, Upanishad se prevodi kao „sedeti dole blizu“, pri čemu se misli na način na koji je prenošeno znanje, odnosno na učenika koji sedi blizu učitelja da bi dobio znanje.

Broj Upanishada se procenjuje na između 50 i 300 i one su prezentovane u obliku filozofskog dijaloga o prirodi bića i sudbini duše.

U Upanishadama se govori o verovanju u univerzalni duh (Brahman) kao i individualne duše (Atman). Brahman je apsolutna svesnost, sve što je ikad postojalo i što će ikad postojati. Atman je naše unutrašnje biće, naša duša, i za razliku od tela Atman je večan.

Rituali i prakse opisane u Upanishadama imaju za cilj da ujedine Atman i Brahman, odnosno da postignu oslobođenje od ograničenja pojavnog sveta i ograničene svesnosti, koji stoje na putu dostizanja stanja jedinstva.

Takođe, Upanishade su najstarija dela koja sadrže opis tradicionalne Joga anatomije suptilnog tela. U njima je opisan koncept tri tela (kauzalno, suptilno i fizičko telo), kao i koncept pet omotača (kosha). Koncept Prane ili životne energije se takođe objašnjava u Upanishadama.

Prvo pominjanje reči Joga u Upanishadama je u poemi Katha-Upanishad koja datira između 1000 do 600 godine pre nove ere.

Možda najpoznatije delo ovog perioda je Bhagavad Gita (u prevodu Božija pesma), koji inače predstavlja centralni tekst Hinduizma i Indijske filozofije. Gita je deo epa Mahabharata za koji se smatra da je najduži ep u svetskoj literaturi, jer sadrži preko 2 miliona reči.

Bhagavad Gita kroz razgovor između princa i ratnika Arjuna i njegovog vodiča i vozača kočija Krishne opisuje mnoge važne koncepte i pravce Joge, kao što su Dharma (sudbinska dužnost), Karma Joga (Joga akcije, služenja, rada bez očekivanja nagrade), Jnana Joga (Joga znanja, uvida, sposobnost razlučivanja dobrog i lošeg) kao i Bhakti Joga (devocijska Joga, konstantno razmišljanje i posvećenost Bogu).

Ništa manje poznat ep Ramayana je takođe nastao u ovom periodu.

Treba naglasiti da ova dela nisu samo priče, već opisuju dužnosti i idealne karakteristike kojima ljudi treba da teže, odnosno sadrže etičke i filozofske elemente.

Klasična Joga

Osnovna karakteristika ovog razdoblja Joga istorije je tekst Joga Sutre. Tekst je nastao oko 200 godine nove ere, a autor je legendarni Patanjali.

O samom autoru se vrlo malo zna. Pretpostavlja se da je on znanje opisano u svom tekstu sakupio i sistematizovao.

Joga Sutre je izuzetno sažet tekst koji se sastoji od 196 aforizama. U ovom delu je sistematizovano znanje raznih tradicija, ali pre svega tradicije Ashtanga Joge (osmostruki put Joge) i Kriya Joge (Joga akcije).

Zbog svoje sažetosti, kao i same teme o kojoj govori, ovaj tekst je gotovo nemoguće pravilno razumeti bez tumačenja ljudi koji odlično poznaju Indijsku kulturu i način razmišljanja i, još bolje, koji su već prošli put opisan u tekstu. Postoji veliki broj tumačenja, ali se tumačenje Vyasa u delu Yoga Bhasya (Govor Joge) smatra najpotpunijim i najtačnijim.

Klasična Joga se zove još i Raja Joga (Kraljevska Joga) ili Joga Darshana (Joga uvida).

Joga Sutre su verovatno najvažnije delo Joge koje definiše Raja Jogu. Da ovaj tekst ne bi bio previše dugačak, u posebnom tekstu ću opisati osnovne elemente Raja Joge.

Post-klasična Joga

Polako dolazimo do novijih vremena (od 200 godine nove ere do današnjih dana) koja karakteriše veliki broj tekstova iz raznih učenja.

Tantrizam je nastao oko 500 godine nove ere i sastoji se od Tantri kao i tekstova koji opisuju Kundalini Jogu. Tantra znači tehnika i smatra se da su te tehnike božanskog porekla.

Purane sadrže znanje iz raznih oblasti, od kosmologije i filozofije do priča o kraljevima i svecima.

U ovom periodu se pojavljuju i tekstovi o Hatha Jogi, koji često vode poreklo iz Tantre.

Verovatno najpoznatiji tekst tog vremena o Hatha Jogi je Hatha-Yoga-Pradipika ili u prevodu Lampa za Hatha Jogu. Pretpostavlja se da je tekst nastao u 15. veku nove ere i da je autor Swami Svatmarama. Ovaj tekst sadrži informacije o asanama, pranajamama, čakrama, kundalini, bandhama i drugim aspektima Joge koje i mi danas praktikujemo.

Drugi važni tekstovi o Hatha Jogi su Gheranda Samhita (Gerandov zbornik) i Shiva Samhita (Šivin zbornik).

Pošto je Hatha Joga dominantan vid praktikovanja Joge u današnjem vremenu, u posebnom tekstu ću dati opis ovog Joga pravca.

Moderna Hatha Joga

Joga koja se danas vežba u Joga studijima i fitnes centrima se prilično razlikuje od Joga tehnika opisanih u starim tekstovima. Zbog toga bi možda imalo smisla govoriti o novom razdoblju u razvoju Joge, koju mnogi već sada zovu moderna Hatha Joga.

Opet, zbog želje da ovaj tekst ne bude predugačak, osvrt na Joga praksu današnjih dana izneću u posebnom tekstu.

Ovaj tekst je nastao korišćenjem materijala sa kursa za obuku Joga instruktora u školi Dragana Lončara, kao i na osnovu knjige Teaching Yoga čiji je autor Mark Stephens.